Coronavaccinatie en gevolg voor bloedtransfusie

Q&A

• Zit er DNA in een bloedproduct en komt dat mee tijdens een bloedtransfusie?

  Het DNA van een donor kan nauwelijks meekomen via een bloedtransfusie. Het kan zijn dat DNA van een andere bron dan de donor (zoals bacteriën of virussen) los in het bloed drijft, zonder omhulsel. In die vorm heeft lichaamsvreemd DNA geen enkele invloed op de gezondheid of het eigen DNA van de patiënt. Dat is om de volgende redenen:

  Een bloeddonatie gaat nooit “de ene arm uit, de andere in”. Een bloeddonatie wordt door de Bloedbank gesplitst in drie aparte onderdelen: rode bloedcellen, bloedplaatjes en plasma. Een patiënt in het ziekenhuis die bloed nodig heeft, krijgt alleen die onderdelen die nodig zijn: 

  • De bekende  ‘zak bloed bij een trauma of operatie’ is in feite een eenheid rode bloedcellen. Die hebben geen celkern, en bevatten dus geen DNA. 
  • Een patiënt die hulp bij bloedstolling nodig heeft, krijgt een eenheid bloedplaatjes. Die hebben ook geen celkern, en dus geen DNA.
  • Plasma is in feite water waar stoffen in drijven. Voedingsstoffen, eiwitten die noodzakelijke lichaamsfuncties aansturen, hormonen. Het kan zijn dat in plasma losse fragmenten DNA of RNA voorkomen (bijvoorbeeld als gevolg van gestorven cellen die uit elkaar zijn gevallen). Die fragmenten zijn inert: het menselijk lichaam verwerkt dat als afval. DNA en RNA zijn alleen werkzaam als die zich in een levende cel bevinden. 
  • Eenheden rode bloedcellen en bloedplaatjes bevatten heel kleine hoeveelheden plasma. Dat is zo weinig dat de ontvangende patiënt hier geen nadelige gevolgen van zal ondervinden.

  Tenslotte nog over lichaamsvreemd DNA: Parasieten, bacteriën, virussen en voedsel dragen allemaal DNA of RNA in zich en kunnen het lichaam indringen. Sterker nog: ieder van ons heeft meer dan 10 triljoen eenheden mRNA in het lichaam waarvan grofweg de helft afkomstig is van virussen en bacteriën. Het menselijk lichaam is van nature in staat om dit lichaamsvreemde materiaal in zich te dragen en dat zonder verdere schade te verwerken. Al dat lichaamsvreemde DNA heeft géén effect op het eigen DNA.

• Onderzoekt Sanquin de gevolgen van vaccinatie tegen of infectie met Covid-19?

  Sanquin doet geen onderzoek naar vaccins. Sanquins verantwoordelijkheid ligt bij een veilige bloedvoorziening van Nederland.
  Ondanks de zorgen die leven bij sommigen, zijn die zorgen nooit concreet bevestigd in de medische praktijk of in wetenschappelijke en peer-reviewed publicaties. Zonder een concrete aanleiding is er niets om te onderzoeken.

  Als de Bloedbank zelf, of toezichthouders EMA, CBG of ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) aanwijzingen vinden dat een vaccin of infectie gezondheidsrisico’s met zich meebrengen die van invloed zijn op bloedproducten uit gedoneerd bloed, dan zal worden bekeken welke acties de Bloedbank moet ondernemen. 

• Waarom onderzoekt Sanquin niet of bloed van gevaccineerde donors veilig is?

  Voor wetenschappelijk onderzoek is juist een concrete aanleiding nodig, dus iets specifieks om te onderzoeken. Zoals een daadwerkelijke complicatie na bloedtransfusie, waarbij een andere oorzaak dan vaccinatiestatus van de donor is uitgesloten. Een algemene zorg of een vermoeden zonder fundament is zo breed en niet concreet te maken, dat het wetenschappelijk niet kan worden bevestigd of ontkend. 

  Sinds de Covid-19 uitbraak (en de vaccinaties tegen Covid-19) is vanuit medisch-wetenschappelijke hoek nog altijd geen aanleiding ontstaan om te vermoeden dat bloedproducten minder veilig zouden zijn. Desondanks blijven er veel zorgen leven over dit onderwerp. Sanquin ontvangt soms ook voorbeelden (in de vorm van een ervaring na bloedtransfusie, een aangrijpend stuk binnen alternatieve media, of een publicatie die wetenschappelijk over komt). Tot op heden zijn die voorbeelden nog altijd niet gebaseerd op peer-reviewed wetenschappelijk onderzoek, of hebben die geen betrekking op bloedtransfusie.

• Er zijn publicaties over de lichamelijke schade na vaccinatie, dat heeft dan toch ook gevolgen voor bloeddonatie na vaccinatie?

  Het AstraZeneca vaccin werd niet meer ingezet vanwege een risico op trombose. Andere -niet peer-reviewed en daarmee wetenschappelijk ongecontroleerde- publicaties noemen een grote verscheidenheid van aandoeningen zoals pericarditis, kanker, myocarditis, de ziekte van Creutzfeld-Jakob (variant), tromboses/klonteringen, “stroperigheid” van bloed, longschade, hartinfarct, een “afwijkende samenstelling” van bloed onder een bepaalde microscoop. Of er bestaat onrust over bestanddelen van het vaccin of de spike-eiwitten (soms van infectie, soms als gevolg van vaccinatie). Of er zijn zorgen over long-covid.

  Al die aandoeningen/complicaties zouden zonder twijfel iemand gezondheidsproblemen geven. Als daar sprake van is, dan wordt die persoon uitgesteld van donatie. Iemand die niet fit is of zich niet fit voelt, doneert niet.
  Daarnaast wordt zo’n 7.500 keer per week bloed gedoneerd, waaruit jaarlijks ongeveer 700.000 transfusies aan 80.000 patiënten worden gegeven en nog eens 25.000 patiënten plasmageneesmiddelen gebruiken. Er is sinds de aanvang van de Covid-19 vaccinaties (6 januari 2021) tot op heden geen enkele melding gedaan van een nadelig effect van bloedtransfusie bij patiënten dat veroorzaakt werd doordat het gedoneerde bloed afkomstig was van een donor die een coronavaccinatie heeft gehad. Niet bij Sanquin, en niet door Europese bloedbanken bij de European Centre for Disease prevention and Control (ECDC).
   

• Worden de donors die zich laten vaccineren bij jullie toegelaten voor donatie van bloed? Zo ja, wordt dit ook geregistreerd?

  Bij elke keuring wordt een vragenlijst met de donor doorgenomen om te beoordelen of er situaties zijn die van invloed zijn voor de veiligheid van de donor of voor de patiënt als ontvanger van het gedoneerde bloed. Hierbij wordt ook gevraagd of een donor een inenting/vaccinatie heeft gehad sinds de vorige keuring. Na sommige vaccinaties (o.a. DTP, griep, tetanus) mag je direct doneren als je klachtenvrij bent. Na sommige vaccinaties duurt het langer, bijvoorbeeld twee weken na een preventieve hepatitis B vaccinatie of vier weken na een mazelenvaccinatie. 

  In geval van een coronavaccin is de uitsteltermijn zeven dagen. Deze termijn is door de Bloedbank bepaald. Deze uitsteltermijn houdt Sanquin Bloedbank aan vanwege eventuele reacties die na de coronavaccinatie kunnen ontstaan, zoals koorts/pijn/jeuk. Bij sommige symptomen is het dan niet mogelijk om te achterhalen of de donor een reactie op vaccinatie heeft, of daadwerkelijk ziek is. Uit voorzorg wordt een donatie daarom uitgesteld.

  Alleen als een (corona)vaccinatie de reden is om de donatie uit te stellen, wordt geregistreerd dat een donor een (corona)vaccinatie heeft gehad. Er wordt niet geregistreerd van welke fabrikant de coronavaccinatie was. 

  Als na de uitsteltermijn de donor geen klachten van de vaccinatie (meer) heeft, dan is de donor weer welkom om te komen doneren.

• In andere landen worden donors na vaccinatie uitgesloten van bloeddonatie. Waarom niet ook in Nederland?

  Dat is onjuist. Er is tot op heden nergens ter wereld een bloeddonor uitgesloten op basis van vaccinatie.

  Sinds 2021 zijn hierover meerdere verhalen gepubliceerd. Dit zou het geval zijn in de Verenigde Staten en Japan. Beide landen accepteren nog altijd donors, ongeacht hun vaccinatiestatus.

  Lees hier Sanquins reactie op de publicatie op basis waarvan Japan gevaccineerde donors zou weigeren: Reactie op artikel over corona-vaccins en bloedtransfusie (sanquin.nl) 

• Waarom niet uit voorzorg alleen ongevaccineerde donors laten doneren? Of een aparte voorraad bloed aanhouden van ongevaccineerde donors?

  Omdat er nog altijd geen concrete medisch-wetenschappelijke aanleiding is om dat te doen. Sanquin houdt geen aparte bloedvoorraden aan op basis van persoonlijke voorkeur, en is daar ook niet voor ingericht.

  Daarnaast heeft meer dan 99% van Nederlandse donors antistoffen, waarvan veruit het grootste deel als gevolg van vaccinatie. Dat maakt het praktisch onmogelijk om voldoende voorraad aan te houden van de verschillende benodigde bloedgroepen afkomstig van niet-gevaccineerde donors. 

  Tenslotte, als we dit al zouden willen, vereist dit een volkomen nieuwe opzet van bloedafname, bewerking en opslag. Dat betekent een enorme investering, zonder enige wetenschappelijk gebaseerde reden of melding vanuit behandelende artsen dat dit nodig zou zijn.

• Waarom hecht Sanquin zo sterk aan peer-reviewed in gevestigde medische vakbladen?

  Er gaan veel verhalen rond die zorgen opwekken. Sommige van die verhalen missen medische onderbouwing. Andere artikelen pretenderen wetenschappelijk te zijn. Er bestaan ook complete medische magazines die zich voordoen als wetenschappelijk, maar in feite zijn opgericht om een vooringenomen standpunt duidelijk te maken.

  Een wetenschappelijk artikel dat niet peer-reviewed is, heeft (nog) niet de kritische toets van andere experts in het medisch gebied doorstaan. Totdat een artikel peer-reviewed en gepubliceerd is, heeft de wetenschappelijke gemeenschap dus niet kunnen vaststellen of de inhoud ervan een wezenlijke en juiste bijdrage levert. Daarmee is het onduidelijk of het onderzoek reproduceerbaar is, of dat het onderzoek in voldoende detail is beschreven. Bij gepubliceerd onderzoek zonder peer-review is dus niet gecontroleerd of de getrokken conclusies logisch en juist zijn.