Bij bepaalde vormen van kanker, bijvoorbeeld borstkanker, worden patiënten behandeld met kunstmatig gemaakte antistoffen. Deze binden aan tumorcellen die zo beter zichtbaar worden voor het immuunsysteem. Helaas werkt deze vorm van immunotherapie niet bij alle patiënten even goed en wordt daarom vaak gecombineerd met chemotherapie.
Immunologische rem
Van den Berg heeft een aantal jaar geleden een immunologische rem ontdekt, ook wel immuun-checkpoint geheten. Hiermee controleert onze afweer voortdurend of een cel eigen is of niet-eigen. Die rem is nuttig om gezonde lichaamscellen te beschermen tegen een aanval van ons eigen immuunsysteem.
Helaas lijken kankercellen soms verdacht veel op normale cellen, waardoor ze net als gezonde cellen de rem van het immuunsysteem intrappen en zo ontsnappen aan de afweer. Van den Berg heeft ontdekt hoe hij die rem kan uitschakelen. Met alle remmen los kan antistoftherapie effectiever ingezet worden tegen kanker. Samen met andere partijen ontwikkelt hij daar medicijnen voor.
Hapje voor hapje
Met zijn onderzoeksgroep wil Van den Berg verder ontrafelen hoe immuuncellen kankercellen te lijf gaan. Dit is noodzakelijk voor het ontwikkelen van nieuwe immunotherapieën. Een zo’n manier brachten zijn onderzoekers prachtig in beeld. Zij zagen hoe immuuncellen knabbelen aan de kankercellen. Hapje voor hapje worden de kankercellen opgegeten en vernietigd door de immuuncellen. Als de onderzoekers de immunologische rem eraf halen gaat dit nog veel efficiënter.
Kosteneffectief
“Deze nieuwe immunotherapieën brengen ook nieuwe uitdagingen met zich mee”, stelt Van den Berg in zijn oratie. “Kunnen we de zorg nog wel betaalbaar houden met deze vaak zeer dure medicijnen?” Met zijn onderzoek hoopt Van den Berg onder meer inzicht te krijgen bij welke patiënten immunotherapieën precies werken, zodat we deze medicijnen het beste en meest kosteneffectief kunnen toepassen.
Oratie: 16 februari 2018, VU, Amsterdam