Het gebeurde allemaal een kleine twee jaar geleden. De dierenverzorgers in Artis constateren dat het twee jaar oude olifantenkalf Sanuk een abnormaal rode tong heeft. Dat kan duiden op de voor jonge olifanten zeer gevaarlijke infectie door EEHV, een olifanten-herpesvirus. ARTIS-dierenarts Martine van Zijll Langhout komt meteen langs en stelt vast dat Sanuk inderdaad bloeduitstortingen op haar tong heeft, een symptoom van het gevaarlijke herpesvirus EEHV.
80% van de olifanten die de infectie krijgen, gaat binnen enkele dagen dood. Martine: “Als een kalf meer vast voedsel gaat eten en minder melk bij de moeder drinkt, krijgt het ook minder antistoffen via de moedermelk binnen. Daarom zijn jonge olifanten vanaf een leeftijd van twee jaar extra gevoelig voor een infectie met het EEHV, maar waarom een olifant opeens ziek wordt van dit virus is helaas nog steeds onbekend.”
Meteen starten met behandeling
De behandeling start onmiddellijk door het inbrengen van antiviraal middel in de bek van Sanuk. Lekker vindt ze het niet, maar het lukt om het grootste deel van de dertig pillen te geven. De pillen komen uit de spoedvoorraad van ARTIS. Maar bij langdurige behandeling zijn er veel meer pillen nodig. Als later op de dag uit onderzoek blijkt dat het inderdaad om het beruchte virus gaat, benadert Martine nog diezelfde dag diverse apotheken in Amsterdam, omdat een hele hoop pillen nodig zijn. Martine: “De apothekers keken wel vreemd op toen ik een nogal grote bestelling deed. Maar nadat ik had uitgelegd dat het voor een 1.000 kg zware olifant was, toonde men alle begrip.“
Bloedplasma van Belgische donor-olifanten
Een ander belangrijk onderdeel van de behandeling van een EEHV-infectie is het toedienen van stollingsfactoren en antistoffen door middel van transfusies met bloedplasma van volwassen, gezonde olifanten. Daarom neemt het veterinaire team snel contact op met de dierenarts van de Belgische dierentuin Pairi Daiza, die een grote kudde Aziatische olifanten heeft.
Aan het begin van de avond arriveren de bloedmonsters uit België. Het veterinaire team bekijkt of het bloed van de drie donorolifanten een goede match zijn met dat van Sanuk. Olifanten hebben – net als mensen - verschillende bloedgroepen. Gelukkig blijken alle drie de olifanten goede donors.
De volgende ochtend gaat Martine met de bloedzakken naar Sanquin in Amsterdam. Daar worden de bloedzakken met bloed van de donorolifanten ‘afgedraaid’ in hun enorme centrifuge. Daarbij worden de zwaardere bloedcellen gescheiden van het heldere vocht, het bloedplasma.
Transfusiearts Hans Vrielink van Sanquin: “We hebben het olifantenbloed op het Researchlab gecentrifugeerd, en vervolgens handmatig het plasma uit de bloedzak "geperst" (zie afbeelding). We wilden dat niet op de afdeling doen waar we het gewone donorbloed bewerken.”
Plasma ook voor mensen levensreddend
Word ook plasmadonor en red mensenlevens!
Ook voor mensen is plasma van levensbelang. Patiënten met veel bloedverlies krijgen transfusies met plasma, andere patiënten worden behandeld met gezuiverde stollingsfactoren of antistoffen uit plasma. Op dit moment zamelt Sanquin plasma in van herstelde COVID-19 patienten, antistoffen uit hun plasma kunnen kwetsbare mensen beschermen tegen dit virus.
Sanuk krijgt op vrijdag, zaterdag en zondag een transfusie met het bloedplasma. Ook krijgt ze bij elke behandeling het antivirale middel, vocht en antibiotica. Elke dag wordt een monster bloed genomen om te kijken of de behandeling aanslaat. Martine: ”En hij slaat aan! Het aantal viruspartikels is zondag duidelijk gedaald, en op maandag is Sanuks tong al veel minder rood. En er zitten meer bloedplaatjes in het bloed en veel ontstekingscellen. Dat betekent dat haar immuunsysteem goed aan het werk is, en dat is een goed teken.” Acht dagen na de eerste verschijnselen wordt nog een keer bloed afgenomen, waaruit opnieuw blijkt dat haar bloedwaarden in orde zijn.
Een maand later
Half december lijkt er met Sanuk niets meer aan de hand. Haar tong blijft mooi roze, ze eet nog steeds goed en doet volop mee met de kudde. En ze blijft heel speels. We zagen haar balanceren op de grote boomstam die in het nieuwe buitenverblijf van de olifanten op de grond ligt.
Martine is zichtbaar opgelucht dat het deze keer goed is afgelopen, maar het hele team van olifantenverzorgers en dierenartsen blijft de vinger wel aan de pols houden. “Sanuk is nog maar twee jaar oud, en olifanten zijn tot een leeftijd van acht jaar erg gevoelig voor dit type virussen. Bovendien is er een aantal varianten van het virus. Er bestaat altijd een kans dat een variant de kop opsteekt waar Sanuk opnieuw gevoelig voor blijkt.”
Hoe gaat het nu?
Sanuk is inmiddels bijna 4 jaar oud, 1425 kilo en helemaal gezond. Sinds de geboorte van haar broertje Vinh (links) is ze niet meer de benjamin van de kudde. Dat vindt ze soms wel lastig. Nu heeft ze een andere rol, ze probeert mee te moederen over het kalf. Ook wordt ze erg blij van de extra aandacht die de verzorgers haar geven.
Dierenarts Martine van Zijll Langhout werkt nog steeds bij Artis. Daarvoor was ze wildlife dierenarts in Afrika. Ze schreef een boek over haar ervaringen met wilde olifanten, gorilla’s, neushoorns, giraffen, leeuwen en vele andere wilde diersoorten: Over leven in het wild.
Lees het hele verhaal van Sanuk op de website van ARTIS.
