Bloed voor opleiding forensisch onderzoekers

Forensisch onderzoekers die op de plaats van delict of van een ongeval sporen moeten veiligstellen, hebben voor deze taak een uitgebreide opleiding gevolgd aan de politieacademie in Apeldoorn. Een belangrijk onderdeel van deze training is het bloedsporenonderzoek. Soms is het nodig om daarvoor menselijk bloed in te zetten. Sanquin stelt hiervoor restanten van bloeddonaties beschikbaar die niet geschikt zijn voor transfusie.

De mannen in witte pakken. Iedereen kent ze van misdaadseries zoals CSI, Dexter, Silent Witness, Flikken Maastricht of van het journaal. Zij zijn de forensisch onderzoekers die ter plekke de oorzaken van een misdrijf of een noodlottig ongeval in kaart brengen. Daarvoor doen ze sporenonderzoek gericht op bijvoorbeeld wapens, kogelhulzen, munitie, vingerafdrukken, haren, schoenafdrukken en bandensporen. En uiteraard zijn ook bloedsporen van groot belang. Die kunnen niet alleen een bijdrage leveren aan de reconstructie van het mogelijke delict maar ook leiden naar de dader. 

Generalisten en specialisten

De politieacademie in Apeldoorn leidt jaarlijks zo’n tachtig nieuwe forensisch onderzoekers op. Deze opleiding duurt anderhalf jaar. De afgestudeerde generalisten kennen dan de basis van de bloedspooranalyse. Een klein aantal specialiseert zich verder op dit gebied. Lisette Kemperman, coördinator Forensische Opsporing bij de politieacademie, vertelt dat aan deze specialisatie zelfs studenten uit diverse landen meedoen. `Nederland zelf telt in totaal nu ongeveer veertig bloedspoorspecialisten. Om zowel de generalisten als deze specialisten praktijkervaring op te laten doen, moeten we soms met menselijk bloed werken. Dat bloed verkrijgen we dan van Sanquin.’

Rode bietensap en runderbloed

Donorbloed is kostbaar en bedoeld voor patiënten die bloed hard nodig hebben. Sanquin levert de politieacademie dan ook alleen zogenaamde Service-producten (zie kader). Het gaat om restanten bloed die niet geschikt zijn voor toediening aan patiënten maar wel zijn getest op bloedoverdraagbare infectieziekten. Voor de training van forensisch onderzoekers gaat het jaarlijks om 1 liter bloed. Die beperkte hoeveelheid is mogelijk doordat de politieacademie er zelf ook heel zuinig mee omspringt, zegt Kemperman. `Als tijdens de training niet specifiek menselijk bloed nodig is, zoals bij het in beeld brengen van bloedspoorpatronen, dan gebruiken we rode bietensap of runderbloed.’

Service-producten Sanquin staat bekend als organisatie die bloed en bloedproducten levert voor patiënten die bijvoorbeeld een grote operatie ondergaan, worden behandeld voor kanker of bloedziekten of die slachtoffer zijn van een ongeval. Minder mensen zullen weten dat Sanquin ook bloedproducten levert voor andere doeleinden dan transfusie, de zogenaamde service-producten. Çarcia Stegen, senior donorarts van Sanquin locatie Den Bosch, noemt enkele voorbeelden van afnemers, zoals het onderwijs, laboratoria, onderzoekers in academische ziekenhuizen en farmaceutische bedrijven die medicijnen ontwikkelen. `Het gaat hierbij vooral om restproducten. Denk aan restanten bloed in testbuisjes die overblijven na het testen van donors op infectieziekten maar ook aan buffycoats. Deze bestaan uit het deel van donorbloed dat overblijft nadat het is opgesplitst in rode bloedcellen voor transfusie en plasma voor geneesmiddelen. Buffycoats zijn rijk aan witte bloedcellen en bloedplaatjes. Slechts in enkele gevallen leveren we een product dat ook voor transfusie geschikt zou zijn.’ Stegen benadrukt dat voor de levering van al die producten de donor toestemming moet geven. Dat gebeurt via de vragenlijst die een donor altijd voor donatie moet invullen. Hierbij gaat het dan om onbruikbare resten van het bloed voor bijvoorbeeld onderwijs of medisch-wetenschappelijk onderzoek. Maar er zijn ook situaties waarbij Sanquin de donor nog eens extra vraagt om toestemming, zegt Stegen. `Bijvoorbeeld bij de levering van bloedbuisjes aan commerciële onderzoeksinstellingen, aan projecten waarvoor donors speciaal worden opgeroepen of als het bloed dient als onderzoeksmateriaal dat langer dan vijf jaar na de donatie bewaard moet blijven. Gebruik voor dit soort toepassingen gebeurt dus altijd met medeweten van de donor die daar uiteraard geheel vrijwillig aan kan meedoen.’

 

Glasscherven met bloed

Maar soms is menselijk bloed noodzakelijk voor de training. Kemperman geeft als voorbeeld dat in een van de oefenhuizen in Apeldoorn een woninginbraak wordt nagebootst waarbij een ruit is ingeslagen. `Op een van de glasscherven brengen we dan met een pipetflesje een druppeltje bloed aan. Dat is een van de sporen die de studenten op de juiste wijze met een wattenstaafje veilig moeten stellen. Alleen met menselijk bloed kunnen de testen worden verricht om vast te stellen dat het om bloed van een persoon bevat. Niet ieder rood of zwart vlekje is bloed.’ Bloed blijft volgens Kemperman lang zichtbaar op een plaats delict. `Zelfs als de dader geprobeerd heeft het weg te poetsen, kunnen we met het stofje luminol of met forensisch licht onzichtbare bloedvlekjes toch nog zichtbaar maken. Wil je dat tijdens een training oefenen, dan is het gebruik van bloed natuurlijk onvermijdelijk.’