Het is een prachtig idee: een kindje dat net begonnen is aan het eigen leven, kan ook het leven van een ander mens redden. Hoe? Als de ouders besluiten om het navelstrengbloed te doneren. Daarin zitten namelijk stamcellen waarmee ernstig zieke mensen behandeld kunnen worden. De Navelstrengbloedbank van Sanquin bewaart deze stamcellen zorgvuldig en zorgt dat ze naar passende patiënten gaan.
Bloed dat in de navelstreng zit, is bijzonder. Het bevat relatief veel bloedvormende stamcellen (hematopoëtische stamcellen). Deze cellen kunnen uitgroeien tot rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes. Ze worden gegeven aan patiënten bij wie de eigen bloedvormende stamcellen niet meer goed functioneren, bijvoorbeeld vanwege leukemie of sikkelcelziekte. Zo’n behandeling heet een stamceltransplantatie.
HLA-typering
Maar je kunt niet elke stamcel aan elke patiënt geven. Eerst moet de ‘HLA-typering’ van de patiënt bepaald worden. Dat staat voor humaan leukocyten antigeen, een soort DNA-kenmerken die alle lichaamscellen hebben, ook stamcellen. De donorstamcellen hoeven niet dezelfde gangbare bloedgroepen te hebben, maar ze moeten wel zo goed mogelijk overeenkomen qua HLA-typering.
Naïevere stamcellen
Die HLA-typering voeren de medewerkers op het HLA-laboratorium van Sanquin uit. Dat doen ze voor patiënten, en ook voor de stamcellen uit het navelstrengbloed of van volwassen stamceldonors. Bij een stamceltransplantatie wordt namelijk altijd eerst gekeken of er binnen de familie van de patiënt mensen zijn met dezelfde HLA-typering. En zo nee, of er in het wereldwijde bestand van volwassen stamceldonors een match is. Zijn er geen volwassen donors, dan zijn stamcellen uit navelstrengbloed een oplossing. Deze stamcellen zijn namelijk ‘naïever’, hun afweerreactie is nog niet zo uitgesproken, waardoor ze makkelijker te matchen zijn. Nadeel is alleen dat één navelstreng minder stamcellen bevat dan een volwassen donor, waardoor er voor een patiënt meestal twee stamcelproducten van verschillende donors nodig zijn.
Een lintje krijgen
Neem Bram, die op zijn 28ste leukemie kreeg. Alleen een stamceltransplantatie kon hem redden. Helaas bleek er binnen zijn familie geen geschikte donor te zijn. Ook met volwassen donors in het wereldwijde donorbestand had hij geen match. Stamcellen uit navelstrengbloed hebben uiteindelijk zijn leven gered. “Het voelt heel bijzonder dat de cellen van een ander met mij matchen, waardoor ik verder kan leven”, vertelt hij. “Dat blijft bizar, nog steeds verwonder ik me erover. Ouders die het navelstrengbloed van hun pasgeboren kindje doneren zijn überhelden voor mij. Die mogen allemaal een lintje krijgen.”
Keus snel gemaakt
Zo’n ouder is Emerentia, die toestemming had gegeven om na de bevalling van haar zoontje Jordy het navelstrengbloed te doneren. “Toen mijn verloskundige vertelde wat er met de navelstreng gebeurt na de geboorte – dat die gewoon vernietigd wordt of dat je kunt kiezen om het bloed daarin te doneren om het leven van iemand anders te redden – toen was de keus voor mij heel snel gemaakt. Het voelt heel bijzonder om te doen. En als je ziet hoe weinig je ervoor hebt hoeven doen, en je kunt daar een extra leven mee geven, dat is gewoon heel erg mooi.”
Pijnloos en zonder risico
Navelstrengbloed doneren kan alleen in een ziekenhuis of geboortecentrum dat met Sanquin samenwerkt, namelijk het Bravis ziekenhuis in Bergen op Zoom, het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft en het OLVG in Amsterdam. De donatie zelf kost nauwelijks moeite. De verloskundig hulpverlener die daarvoor speciaal getraind is, vangt na de bevalling het navelstrengbloed op. Dat gebeurt als de baby al is geboren maar de placenta nog niet. Ze prikt na het afnavelen de navelstreng aan en vangt zoveel mogelijk van het bijzondere bloed op. Dat is pijnloos en zonder enig risico voor moeder of kind. De gezondheid van moeder en kind gaan altijd voor en het verloskundig proces wordt niet verstoord. De donatie van navelstrengbloed kan ook na het uitkloppen van de navelstreng. Maar hoe langer de navelstreng uitgeklopt wordt, hoe kleiner de kans is dat het navelstrengbloed nog geschikt is voor de behandeling van patiënten. Van het afnemen van het navelstrengbloed door de verloskundig hulpverlener merk je bijna niets. Zo vertelt Emerentia: “Eigenlijk heb ik helemaal niks doorgehad, ik was in de wolken met Jordy.
Ingevroren
Na de afname kijken medewerkers van de Navelstrengbloedbank of het afgenomen bloed voldoende stamcellen bevat voor behandeling van een patiënt. Zo ja, dan wordt het bewerkt en ingevroren op een temperatuur van -185 °C, in afwachting van een passende patiënt. Is het bloed niet geschikt voor transplantatie, dan wordt het vernietigd of kan het worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek (op voorwaarde dat de moeder daar toestemming voor heeft gegeven). Ook dan vervullen de stamcellen van een piepjonge donor dus nog een belangrijke rol.
Navelstrengbloed doneren kan in een ziekenhuis of geboortecentrum dat met Sanquin samenwerkt, namelijk het Bravis ziekenhuis in Bergen op Zoom, het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft en het OLVG Oost in Amsterdam.