Bestanddelen van bloed worden ingezet om patiënten te behandelen via transfusie of de productie van geneesmiddelen. Maar ook om wetenschappelijk en diagnostisch onderzoek mogelijk te maken. Wat gebeurt er nu precies met je bloed na je donatie?
Elke donatie wordt opgesplitst
Gedoneerd bloed wordt door Sanquin opgesplitst in verschillende delen. Rode bloedcellen, bloedplaatjes, en plasma worden ingezet om patiënten te behandelen. De witte bloedcellen worden niet gebruikt voor patiënten, maar wel voor diagnostiek en onderzoek. Het scheiden en apart toedienen van bestanddelen verkleint de kans op ongewenste bijwerkingen, en maakt het mogelijk om precies dat onderdeel van bloed in te zetten dat nodig is.
De bestanddelen van bloed worden ingezet voor transfusies, maar ook voor andere doeleinden.
Voor transfusiedoeleinden
Voor de behandeling van patiënten kunnen de volgende bloedproducten via transfusie worden ingezet:
- Rode bloedcellen zijn noodzakelijk voor vervoer van zuurstof naar de organen. Heel belangrijk voor patiënten met bloedarmoede, bijvoorbeeld na veel bloedverlies.
- Bloedplaatjes spelen een hoofdrol bij bloedstolling, en worden vooral gegeven aan kankerpatiënten en of bij grote bloedingen.
- Plasma bestaat uit water en o.a. eiwitten. Dit wordt ingezet om bij groot bloedverlies de bloedstolling te herstellen. Bij ziekte kan door middel van plasmawisselingen het plasma van patiënten worden vervangen door gezond plasma.
- Witte bloedcellen zijn onderdeel van het immuunsysteem. Ze worden verwijderd uit bloedproducten en plasma omdat ze voor zeldzame, gevaarlijke bijwerkingen kunnen zorgen bij een transfusie.
- Bloedplaatjes, rode bloedcellen en plasma voor transfusie worden voornamelijk ingezet bij trauma- en kankerpatiënten en bij grote operaties. Gedoneerd bloed wordt in deze aparte bloedproducten gescheiden, zodat de arts alleen datgene kan toedienen dat de patiënt nodig heeft. Sanquin is in Nederland de enige partij die deze bloedproducten levert aan ziekenhuizen.
Voor andere doeleinden dan transfusie
-
Rode en witte bloedcellen zijn ook nodig voor het vervaardigen van diagnostische testen, waarmee diagnoses voor patiënten kunnen worden gesteld. Dit wordt gedaan door onder andere Essange Reagents en Sanquin Diagnostiek, en diverse ziekenhuizen. Ook voorwetenschappelijk onderzoek (als de donor daarvoor toestemming heeft gegeven), het valideren van instrumenten en voor het opleiden van studenten in de medische sector, kunnen deze bloedproducten worden ingezet.
-
Plasma (uit plasma- of bloeddonatie) wordt ook verwerkt tot levensreddende geneesmiddelen. Die verwerking gebeurt door een commerciële farmaceutische plasmaverwerker.
- Uit serum, de heldere vloeistof die overblijft als bloed gestold is, worden oogdruppels met herstellende eigenschappen gemaakt. Dit is belangrijk voor patiënten met extreem droge ogen bij wie zelfs zichtverlies kan dreigen. Ook kan serum gebruikt worden voor toepassingen waarbij bloedcellen worden gekweekt voor de behandeling van kanker.
Wat gebeurt er met gedoneerd bloed na de donatie?
- Bloed voor diagnostische testen, onderzoek, validatie en educatie
Diagnostiek
Witte bloedcellen, rode bloedcellen, serum en plasma zijn ook een belangrijke bron voor het maken van reagentia. Dat zijn producten die in ziekenhuislaboratoria gebruikt worden om diagnostische testen uit te voeren in bloedmonsters. Met diagnostische testen kunnen kenmerken of afwijkingen in het bloed van patiënten worden gevonden en bloedgroepbepalingen worden gedaan.
Deze testen worden ook uitgevoerd door Sanquin Diagnostiek en geproduceerd door Essange Reagents.
Wetenschappelijk onderzoek
Als de donor toestemming geeft voor wetenschappelijk onderzoek, kunnen alle onderdelen van het bloed gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek naar de werking van het menselijk lichaam. Witte bloedcellen worden bijvoorbeeld ingezet om de werking van het afweersysteem te bestuderen. Of om nieuwe behandelingen te ontwikkelen voor bijvoorbeeld auto-immuunziekten en kanker.
Validatie en educatie
Bloedbestanddelen kunnen worden gebruikt om te controleren of diagnostische testen of medische apparatuur goed werkt. Ook wordt bloed ingezet op scholen voor practica, bijvoorbeeld voor bloedgroepbepaling.
- Bewerking plasma na de donatie
Bij een bloeddonatie wordt plasma uit het gedoneerde bloed gescheiden. Plasma kan ook apart worden gedoneerd. Tijdens een plasmadonatie wordt het bloed gescheiden in bloedcellen en bloedplasma. De plasmadonor krijgt tijdens de donatie de eigen bloedcellen terug.
Plasma bestaat uit water, waarin opgelost zouten, suikers, vetten, hormonen en eiwitten. Een deel van plasmadonaties wordt ingezet om bij groot bloedverlies de bloedstolling te herstellen. Dat kan in twee vormen: als plasmatransfusieproduct. Of als plasmageneesmiddel, waarbij meerdere donaties worden gecombineerd en bewerkt.
De eiwitten uit plasma helpen tegen een groot aantal -vaak levensbedreigende- ziekten. Deze worden geïsoleerd uit bloed- en plasmadonaties, om in geconcentreerde en gezuiverde vorm te worden ingezet als plasmageneesmiddel.
Drie belangrijke soorten plasmageneesmiddelen zijn:De eiwitten uit plasma helpen tegen een groot aantal -vaak levensbedreigende- ziekten en ingrepen. Drie belangrijke soorten plasmageneesmiddelen zijn:
- Albumine – Dit eiwit zorgt ervoor dat het water in de bloedvaten blijft en niet weglekt naar de weefsels. Ook zorgt albumine voor transport van allerlei stoffen in het bloed.
- Stollingsfactoren – Dit zijn eiwitten die samen met de bloedplaatjes ervoor zorgen dat het bloed kan stollen. Stollingsfactoren uit Nederlands plasma worden ingezet om bloedingen tegen te gaan bij mensen die bloedverdunners gebruiken en een acute bloeding hebben of geopereerd moeten worden. Immunoglobulinen (antistoffen) – Als een gezond persoon is besmet met een ziekteverwekker, worden antistoffen gemaakt door witte bloedcellen. De antistoffen beschermen het lichaam tegen infecties door zich te hechten aan binnengedrongen ziekteverwekkers, zoals virussen en bacteriën. Antistoffen zijn een belangrijk medicijn voor mensen met afweerstoornissen, die zelf te weinig maken. Ook worden mensen met auto-immuunziekten en spierziekten behandeld met antistoffen.
Sanquin kan deze plasmageneesmiddelen niet zelf produceren. Gedoneerd plasma wordt daarom voor het grootste deel verkocht aan een farmaceutisch bedrijf die het verwerkt tot plasmageneesmiddelen en deze beschikbaar maakt voor Nederlandse patiënten. De Nederlandse markt voor plasmageneesmiddelen is toegankelijk voor internationale, commerciële farmaceuten. Deze plasmageneesmiddelen worden zodoende tegen marktconforme, commerciële prijzen verkocht. Lees hier meer.