Veel donors geven toestemming dat hun bloed gebruikt mag worden door onderzoekers binnen en buiten Sanquin. Een van die onderzoekers is professor Teun Bousema. Voor zijn onderzoek aan het Radboud universitair medisch centrum in Nijmegen aan malaria bestelt hij wekelijks bloed bij Sanquin. Teun legt uit hoe muggen hun bloedmaal nemen en vertelt over zijn belangrijke onderzoek aan het uitroeien van malaria.
In het lab van het Radboudumc in Nijmegen wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan aan malaria. Daar worden malariamuggen en -parasieten gekweekt. Al sinds de jaren 80 bestellen de onderzoekers daarvoor regelmatig donorbloed bij Sanquin, tegenwoordig 200 ml per week. Want zowel de muggen als de parasieten hebben bloed nodig om te leven en zich voort te planten.
Heel besmettelijk
“Zo’n 600 duizend mensen per jaar overlijden aan malaria”, vertelt malariaonderzoeker professor Teun Bousema . “De ziekte komt vooral voor in Afrika. Je wordt ziek van de malariaparasiet, die kruipt in je rode bloedcellen waardoor deze kapot gaan. Dat leidt tot ernstige bloedarmoede en hersenmalaria, waardoor vooral jonge kinderen overlijden. Het is een lastige ziekte om te voorkomen en te behandelen. Dat komt omdat mensen die besmet zijn nog heel lang besmettelijk blijven. Zo kan 1 mens wel meer dan 100 anderen besmetten”.
“Mensen die besmet zijn kunnen nog heel lang besmettelijk blijven. Zo kan 1 mens wel meer dan 100 anderen besmetten”
De parasieten worden overgedragen via de malariamug. Als zo’n mug een besmet persoon steekt, zuigt die bloed met parasieten op. Steekt de mug opnieuw, dan brengt die de parasieten over naar het volgende slachtoffer. Er wordt al veel gedaan in de wereld om malariamuggen te weren en te bestrijden, en er zijn inmiddels ook redelijk effectieve vaccins om te voorkomen dat je ziek wordt. Toch worden er nog steeds meer dan tweehonderd miljoen mensen per jaar besmet.
Verspreiding tegengaan
Teun: “Malaria moet je daarom op meerdere vlakken zien te stoppen. Ik wil voorkomen dat de mens de mug besmet, om zo verspreiding van de ziekte tegen te gaan. Pas dan kan je malaria uitroeien in een bepaald gebied”. Met zijn team heeft hij daarvoor een passief vaccin ontwikkeld. Dit bestaat uit een monoclonale antistof, die de overdracht van de parasieten van mens naar mug stopt. Het vaccin kan een heel malariaseizoen de verspreiding van malaria tegenhouden. “Het is een nieuw, en krachtig concept. In het lab werkt het, en een studie bij mensen heeft aangetoond dat de antistof veilig is.”
"Ik wil voorkomen dat de mens de mug besmet, om zo verspreiding van de ziekte tegen te gaan. Pas dan kan je malaria uitroeien in een bepaald gebied"
Teun is net naar Mali geweest om het voor het eerst te testen op mensen die besmet zijn. Een deel krijgt antistoffen toegediend, een ander deel krijgt het niet. “We gaan dan in praktijk zien of het passieve vaccin bescherming biedt tegen besmetting van de mug, en daarmee verspreiding van de ziekte”. Het passieve vaccin zal in de toekomst toegepast moeten worden samen met actieve bescherming die moet voorkomen dat mensen ziek worden, zoals medicijnen, vaccins en muggenwerende maatregelen als klamboes.
Door een nephuid steken
Terug naar het lab. Hoe zorg je ervoor dat muggen hun bloedmaal nuttigen? "We bieden het bloed aan via een nephuid", legt Teun uit. "Daar moet je je niet te veel bij voostellen. Ze steken door een stukje plastic folie dat veel op het lab wordt gebruikt, parafilm. Helemaal omdat we ze al zo lang in kweek hebben is dat voor onze muggen heel normaal."
Helaas zal het nog wel even duren voor malaria echt de kop in is gedrukt. Voorlopig zullen malariaonderzoekers nog dankbaar gebruik maken van het bloed van donors.
Niet Voor Transfusie
Als donorbloed niet voor patiënten wordt gebruikt, noemen we dat bij Sanquin ‘Niet Voor Transfusie' (NVT). Behalve voor wetenschappelijk onderzoek worden restanten, delen van een donatie of hele donaties gebruikt voor bijvoorbeeld diagnostische testen of onderwijs. Belangrijk om te weten: bloed wordt alleen voor NVT-doeleinden gebruikt als de donor hiervoor toestemming heeft gegeven.