In een serie artikelen beschrijven we het belang van plasma en wat komt kijken bij het organiseren van de internationale plasma-inzameling ten behoeve van plasmageneesmiddelen. Hier lees je meer over wat er gebeurt rondom plasma en de vraag er naar.
Meer plasma doneren
Plasma wordt gedoneerd door mensen. Dat kan op twee manieren: met de bekende bloeddonatie, die bestaat uit ongeveer de helft plasma en de helft bloedcellen. Of via plasmadonaties, waarbij je als donor alleen je plasma doneert en je eigen bloedcellen behoudt.
Bloeddonaties zijn niet de beste manier om de vraag naar plasma in te vullen. Dat komt door de bloedcellen die meekomen. De vraag naar bloedcellen bepaalt hoeveel bloeddonaties nodig zijn, en die is al jaren stabiel. Daar wil de Bloedbank dus niet méér van krijgen! Want dan krijgen we een grotere voorraad dan nodig, en raken gedoneerde bloedcellen over datum. Die moeten dan worden weggegooid. Dat vinden bloedbanken wereldwijd onaanvaardbaar.
De plasmadonatie is daarom de meest efficiënte keuze voor donor èn bloedbank: donors houden hun bloedcellen waardoor ze sneller herstellen van een donatie, en ze mogen ook vaker (en wat meer) plasma geven in vergelijking met een bloeddonatie.
Achterblijvend op de vraag
Dus de vraag is: zijn er genoeg plasmadonaties om patiënten te kunnen helpen met plasmageneesmiddelen? Niet in de EU.
Als we kijken hoe verschillende landen in Europa in staat zijn om voldoende plasma in te zamelen om te voldoen aan hun nationale vraag, zien we iets opvallends.
- Er zijn landen waar wel voldoende (of zelfs meer dan nodig) plasma wordt ingezameld, waarmee aan de nationale vraag voldaan zou kunnen worden. In die landen is vaak sprake van (betaalde) inzameling door commerciële partijen, zoals bijvoorbeeld in Tsjechië, Hongarije of Duitsland het geval is.
Deze partijen verkopen hun plasmageneesmiddelen echter op een wereldwijde markt (op basis van prijs) waardoor het kan gebeuren dat er alsnog tekorten ontstaan op de eigen markten. - Europese landen zonder commerciële plasma-inzameling verzamelen doorgaans onvoldoende plasmadonaties om te kunnen voldoen aan de eigen, nationale vraag. Ook Nederland niet, al scoren we redelijk met onze 55% zelfvoorziening.
Dit bij elkaar genomen, maakt dat Europa als geheel maar voor 60% zelfvoorzienend is in plasmageneesmiddelen (want wereldwijd gezien verzamelt Europa 15% van de totale hoeveelheid plasma, maar gebruikt ongeveer 25%).
Wat Europa tekortkomt aan plasma, wordt daarom aangevuld: plasma wordt geïmporteerd.
Een dal voor de berg
Er is niet veel keuze bij die plasma-import. De enige grootschalige exporteurs van plasma zijn de Verenigde Staten en Azië (voornamelijk China). En daar zit een knelpunt. De inzameling van plasma is in de afgelopen jaren juist omlaag gegaan, zowel in de EU als in de VS (in maart 2022 was er een symposium over dit onderwerp waar onder anderen de directeur van Sanquin Bloedbank een presentatie gaf). Dat komt doordat doneren wereldwijd moeilijker werd door de verschillende coronamaatregelen. Dus net toen een flinke toename van plasmainzameling echt nodig was, daalde het aanbod juist. Een dal voor de berg, zogezegd.
Bij stijgende vraag en dalend aanbod ontstaan tekorten. Plasma dat eerder werd geëxporteerd kan dan ineens van de markt verdwijnen, als de VS en Azië in hun eigen stijgende vraag willen voorzien. De EU, effectief een plasma-importeur, komt dan direct in de knel. Met uiteindelijk medicijntekorten als gevolg. Dat is een schrikbeeld voor patiënten die van die medicijnen afhankelijk zijn voor de kwaliteit van hun leven, en in sommige gevallen zelfs om te kunnen overleven.
Zelf de broek ophouden
Daarom is het zo belangrijk dat bloedbanken, als onderdeel van het publieke zorgstelsel, zorg dragen voor voldoende plasma-inzameling en dat er goede afspraken worden gemaakt over teruglevering van plasmageneesmiddelen aan patiënten in eigen land.
Sanquin is daarom al jaren actief binnen Nederland om meer donors te interesseren voor plasmadonatie en de mogelijkheden voor plasmainzameling uit te breiden. Maar ook binnen de EU speelt Sanquin een voorname rol in het SUPPLY project dat zich specifiek op het probleem rondom plasma richt.
In het volgende item van deze serie over plasma schrijven we meer over het Europese initiatief.
Meer lezen over het SUPPLY project kan op https://supply-project.eu/.