Meer plasma doneren
Plasma kan op twee manieren worden verkregen: met de bekende bloeddonatie, die bestaat uit ongeveer de helft plasma en de helft bloedcellen. Of via plasmadonaties, waarbij je als donor alleen je plasma doneert en je eigen bloedcellen behoudt.
Het plasma dat wordt verkregen uit bloeddonaties is onvoldoende om de totale vraag naar plasma in te vullen. Dat komt omdat het aantal bloeddonaties nauw is afgestemd op hoeveel bloedcellen nodig zijn, zodat verspilling wordt voorkomen. De vraag naar bloedcellen daalt al jaren. Daardoor daalt het aantal bloeddonaties ook, en de hoeveelheid plasma uit bloeddonaties daalt mee.
De hoeveelheid plasma moet dus aangevuld worden met plasmadonaties. Omdat plasmadonors hun bloedcellen houden, herstellen ze sneller van een donatie, en mogen ze ook vaker (en wat meer) plasma geven in vergelijking met een bloeddonatie. Plasmadonatie is daarom de meest efficiënte keuze voor zowel de donor als voor Sanquin als bron voor plasma.
Achterblijvend op de vraag
Dus de vraag is: zijn er genoeg plasmadonaties om patiënten te kunnen helpen met plasmageneesmiddelen? Nee. Niet in de EU.
Als we kijken hoe verschillende landen in Europa in staat zijn om voldoende plasma in te zamelen om te voldoen aan hun nationale vraag, zien we iets opvallends.
-
Er zijn landen waar wel voldoende (of zelfs meer dan nodig) plasma wordt ingezameld, waarmee aan de nationale vraag voldaan zou kunnen worden. In die landen is vaak sprake van (betaalde) inzameling door commerciële partijen, zoals bijvoorbeeld in Tsjechië, Hongarije of Duitsland het geval is.
Deze partijen verkopen hun plasmageneesmiddelen echter op een wereldwijde markt (op basis van prijs) waardoor het kan gebeuren dat er alsnog tekorten ontstaan op de eigen markten. -
Europese landen zonder commerciële plasma-inzameling verzamelen doorgaans onvoldoende plasmadonaties om te kunnen voldoen aan de eigen, nationale vraag. Ook Nederland niet, al scoren we redelijk met onze 55% zelfvoorziening.
Dit bij elkaar genomen, maakt dat Europa als geheel maar voor 60% zelfvoorzienend is in plasmageneesmiddelen (want wereldwijd gezien verzamelt Europa 15% van de totale hoeveelheid plasma, maar gebruikt ongeveer 25%).
Wat Europa tekortkomt aan plasma, wordt daarom aangevuld: plasma wordt geïmporteerd.
Vraag stijgt, aanbod daalt
Er is niet veel keuze bij die plasma-import. De enige grootschalige exporteurs van plasma zijn de Verenigde Staten en Azië (voornamelijk China). Tijdens de coronapandemie kwam de kwetsbaarheid van deze afhankelijkheid aan het licht. De inzameling van plasma ging in die jaren juist omlaag, zowel in de EU als in de VS (in maart 2022 was er een symposium over dit onderwerp waar onder anderen de toenmalige directeur van Sanquin Bloedbank een presentatie gaf). Dat kwam doordat doneren wereldwijd moeilijker werd door de verschillende coronamaatregelen. Dus net toen een flinke toename van plasma-inzameling echt nodig was, daalde het aanbod juist.
Bij stijgende vraag en dalend aanbod ontstaan tekorten. Plasma dat eerder werd geëxporteerd, kan dan ineens van de markt verdwijnen als de VS en Azië in hun eigen stijgende vraag willen voorzien. De EU, in feite een plasma-importeur, zou dan direct in de knel komen. Met uiteindelijk medicijntekorten als gevolg. Dat is een schrikbeeld voor patiënten die van die medicijnen afhankelijk zijn voor de kwaliteit van hun leven, en in sommige gevallen zelfs om te kunnen overleven.
Zelf de broek ophouden
Daarom is het zo belangrijk dat bloedbanken, als onderdeel van het publieke zorgstelsel, zorg dragen voor voldoende plasma-inzameling en dat er goede afspraken worden gemaakt over teruglevering van plasmageneesmiddelen aan patiënten in eigen land.
Sanquin is daarom al jaren actief binnen Nederland om meer donors te interesseren voor plasmadonatie en de mogelijkheden voor plasma-inzameling uit te breiden. Maar ook binnen de EU speelt Sanquin een voorname rol in het SUPPLY project dat zich specifiek op het probleem rondom plasma richt.
In een ander artikel over plasma schrijven we meer over het Europese initiatief. Meer lezen over het SUPPLY project kan op https://supply-project.eu/.