Als donor weet je waarschijnlijk al dat je naast bloed ook plasma kunt doneren. Of misschien ben je wel bloedplaatjesdonor. Sanquin maakt namelijk heel veel verschillende bloedproducten van dat bijzondere vocht dat door onze aderen stroomt. Van kindermaatjes tot bestraalde rode bloedcellen: Alex Larooy, medewerker Uitgifte in Amsterdam, neemt ons mee langs de levensreddende producten die hij en zijn collega’s uitgeven aan de ziekenhuizen.
Rode bloedcellen
“Het product dat we het meest aan de ziekenhuizen leveren? Ja dat zijn met stip de rode bloedcellen. Voor welke patiënten ze precies bedoeld zijn, mogen wij niet weten vanwege hun privacy. Maar we weten wel dat ze naar patiënten met kanker gaan, verkeersslachtoffers, moeders die bij een bevalling veel bloed hebben verloren of patiënten die na een operatie extra bloed nodig hebben. Heel veel mensen dus.”
0-positief en A-positief
Rode bloedcellen zijn een belangrijk bestanddeel van ons bloed, ze zorgen voor 99% van de zuurstoftoevoer in het lichaam. Bij een tekort aan rode bloedcellen heb je bloedarmoede (anemie). De rode bloedcellen die Sanquin aan ziekenhuizen levert, zijn verpakt in eenheden van 280ml. Er staat ook per eenheid op welke bloedgroepen het bloed heeft. Als een patiënt bloed van een verkeerde bloedgroep krijgt, kan het lichaam reageren met antistoffen die levensbedreigende reacties kunnen veroorzaken. Dat geldt niet voor alle bloedgroepen, maar een aantal zijn wel heel belangrijk, zoals de AB0- en rhesusbloedgroep. Alex: “‘Rode bloedcellen met de bloedgroepen 0-positief en A-positief geven we het meeste uit. Dat zijn de meest voorkomende bloedgroepen. Bloedgroep 0-negatief kun je in principe aan iedereen geven. Die eenheden leveren we daarom ook best vaak aan ziekenhuizen. Want na bijvoorbeeld een verkeersongeluk is er geen tijd om iemands bloedgroep te bepalen, dan moet je direct bloed kunnen geven.”
Extra uitgetypeerd
Soms vraagt een ziekenhuis juist om extra goed passend donorbloed voor een specifieke patiënt, waarbij heel veel bloedgroepen hetzelfde zijn. Bijvoorbeeld omdat die patiënt al veel antistoffen tegen allerlei bloedgroepen heeft aangemaakt. Alex: “Dan gaan wij daarnaar op zoek en leveren we ‘extra uitgetypeerde’ rode bloedcellen.”
Speciale behandeling
Voor sommige patiënten moeten Alex en zijn collega’s de rode bloedcellen een speciale behandeling geven:
Wassen - “Met een bepaalde techniek ‘wassen’ we alle eiwitten uit een eenheid rode bloedcellen. Dat doen we ongeveer 1 keer per maand, voor mensen met een eiwitallergie.”
Bestralen – “Dit doen we veel voor patiënten met kanker die een heel lage afweer hebben. Met bestraling maak je álles stuk waar ze mogelijkerwijs ziek van kunnen worden. Vroeger gebruikten we daar een radioactieve bron voor, sinds een jaar werken we met een röntgenapparaat. Dat is eenvoudiger in het gebruik.”
Wisselen – “Hierbij halen we de bewaarvloeistof uit de zak met rode bloedcellen en voegen we plasma toe. Dit maken we voor wisseltransfusies bij pasgeboren baby’s met te veel bilirubine in hun bloed. Bilirubine is een afbraakproduct dat ontstaat als rode bloedcellen worden afgebroken, bijvoorbeeld bij rhesusziekte. Het eigen bloed van de baby’tjes wordt in het ziekenhuis heel geleidelijk gewisseld met dit bloedproduct.”
Bewerking voor intra-uteriene transfusie – “Dit vind ik zó bijzonder om te maken; het is echt knap dat artsen een transfusie van een foetus ín de baarmoeder kunnen uitvoeren, als het kindje te weinig rode bloedcellen heeft. Wij prepareren daarvoor een piepklein zakje met rode bloedcellen, gewassen met natriumchloride. Zo’n zakje bevat 150ml donorbloed, waarvan 20 tot 90ml gegeven wordt.”
Pedipacks – “We verpakken rode bloedcellen ook in kleine eenheden van 65ml om aan baby’s en jonge kinderen te geven. Pedipacks noemen we deze eenheden. Hun lijfjes kunnen het volume van een standaard eenheid van 280ml namelijk nog niet verwerken.”
Bloedplaatjes
Een ander product dat Sanquin aan Nederlandse ziekenhuizen levert, zijn trombocyten, ofwel bloedplaatjes. Bloedplaatjes zorgen voor de stolling van je bloed en worden gegeven aan mensen die zelf onvoldoende of slecht werkende bloedplaatjes hebben. Bijvoorbeeld mensen met leukemie die bestraling of chemotherapie krijgen. Alex: “Eén eenheid trombo’s, zoals wij ze noemen, is 330ml. Wij leveren vanuit ons uitgiftepunt zo’n 80 eenheden per dag. De eenheden trombocyten die ziekenhuizen op voorraad houden, zijn samengesteld uit de bloedplaatjes van vijf verschillende donors met dezelfde bloedgroep. Maar soms heeft een ziekenhuis bloedplaatjes specifiek voor één patiënt nodig, die heel nauwkeurig moeten matchen met diens humaan leukocytenantigenen (HLA) of humaan Platelet antigeen (HPA). Dat is een extra kenmerk van lichaamscellen, vergelijkbaar met bloedgroepen. Dan wordt een donor met dezelfde HLA- of HPA-kenmerken gevraagd om speciaal voor deze patiënt bloedplaatjes te komen doneren.”
Kindermaatje bloedplaatjes
Ook bloedplaatjes worden op de Uitgifte omgepakt tot kindermaatjes. Alex: “De normale eenheid van 330ml is te veel voor kleine kinderen. We splitsen dan een zak bloedplaatjes van 300ml verkregen van één donor in kleine zakjes van 65ml. Ook kunnen we een normale eenheid concentreren in een heel klein volume. Deze worden gebruikt voor patiënten waar 65ml ook nog teveel is. We halen het plasma en de bewaarvloeistof daaruit, zodat een kleiner volume van alleen bloedplaatjes overblijft. Daar voegen we wel nog een stofje aan toe om te voorkomen dat de bloedplaatjes gaan klonteren. Uiteindelijk worden het heel kleine zakjes geconcentreerde trombocyten van15-20ml. Ik herinner me nog goed dat ik ooit voor een pasgeboren baby een eenheid moest maken van maar 3ml. Bizar weinig, maar toch genoeg. Dat gaf een heel goed gevoel.”
Plasma
Als je de bloedcellen en bloedplaatjes uit bloed haalt, blijft er een ander belangrijk bloedproduct over: plasma. Dat is een gele vloeistof die voor 90% uit water bestaat en voor 10% uit eiwitten, zouten, vetten en suikers. Alex: “Het plasma van ongeveer 1000 donors wordt gepoold, zodat er in iedere eenheid plasma van 200ml altijd een stabiele hoeveelheid van de belangrijke eiwitten zit. Omniplasma noemen we dit product. Het gaat onder meer naar patiënten met massaal bloedverlies, brandwonden of stollingsstoornissen. En wist je dat plasma ook wordt gebruikt als grondstof voor levensverbeterende of -reddende medicijnen voor ruim 100 ziektes en aandoeningen, zoals bloedstollingstoornissen en auto-immuunziektes? Belangrijk spul dus.”
Serum oogdruppels
“Last but not least leveren we serum oogdruppels”, besluit Alex. “Dat is een relatief nieuw product van de bloedbank, verpakt in kleine ampulletjes. Deze oogdruppels worden gemaakt van serum, de vloeistof die overblijft als (donor)bloed gestold is. Ze zijn voor patiënten die vanwege hun ziekte last hebben van extreem droge ogen. Dat kan voor heel veel pijn zorgen, bovendien lopen deze patiënten risico op permanente oogbeschadiging. Onze oogdruppels geven hun enorm veel verlichting.”
Benieuwd hoe de afdeling Uitgifte eruitziet? Bekijk deze fotoreportage.